Adaptieve radiotherapie voor patiënten met hoofd- en/of halstumoren
Gepubliceerd op woensdag 15 januari, 2020
Sinds november 2011 kunnen patiënten met een hoofd- en halstumor binnen de muren van het AZ Nikolaas bestraald worden. Er werd dan ook een multidisciplinair oncologisch consult (MOC) opgericht, waarbij deze patiënten besproken worden. Zowel nieuwe patiënten als zij die reeds behandeld zijn en zich een nieuw probleem voordoet tijdens de opvolging. Aan dit MOC nemen de gebruikelijke spelers deel: de orgaanspecialisten, namelijk de NKO- en MKA- artsen, de medisch oncologen, de radiotherapeut, de radioloog en onze voedingsspecialist. Op deze manier wordt het beste behandelingsplan voor de patiënt uitgestippeld en ingepland.
Vaak komt er bij dit behandelingsplan radiotherapie kijken. Deze bestralingen zijn heel complex gezien de aanwezigheid van meerdere gezonde structuren dichtbij de te bestralen regio’s, zoals het ruggenmerg, de grote speekselklieren of de slikstructuren. Medio 2018 werd op onze bestralingsafdeling een ouder toestel vervangen door een TrueBeam® versneller van Varian, waarin alle nieuwste opties terug te vinden zijn. Met dit toestel kan een complexe behandeling uitgevoerd worden met de zogenaamde Rapid Arc-techniek. Vroeger gebruikten we al de IMRT-techniek (Intensity Modulated Radiotherapy), waarbij de intensiteit van de verschillende stralenbundels aangepast kon worden door het in- en uitschuiven van loden lamellen. Op deze manier kon de bestralingsdosis reeds beter gemoduleerd worden rond het doelvolume, terwijl het omliggende gezonde weefsel beter gespaard kon worden.
Bij Rapid Arc gaan we nog een stapje verder en draait het toestel in een boog rond de patiënt. Tijdens deze draaiing wordt de opening van het bestralingstoestel (waarlangs de stralen op de patiënt gericht worden) continu aangepast aan de vorm van de tumor. Ook de draaisnelheid van de boogbeweging kan variëren, net als de intensiteit van de toegediende straling. De eigenlijke bestraling met een dergelijke techniek neemt minder dan 2 minuten in beslag. Door deze korte bestralingstijd is de kans kleiner dat de patiënt beweegt. Zo kunnen de veiligheidsmarges rond het gezwel minimaal gehouden worden ten opzichte van het gezonde weefsel. Doch door de verschillende bewegingen die het toestel maakt, is tijdens de bestraling de correcte plaatsbepaling van de tumor des te belangrijk. De TrueBeam® is daarom uitgerust met een geavanceerde conebeam CT, die ons toelaat online te verifiëren of de patiënt op de juiste manier bestraald wordt.
Dankzij deze beeldvorming kunnen we veranderingen in anatomie opsporen <…>. Wanneer dit wordt vastgesteld, wordt het bestralingsplan van de patiënt aangepast.
Dankzij deze beeldvorming kunnen we namelijk veranderingen in anatomie opsporen, bijvoorbeeld wanneer de patiënt tijdens de bestraling vermagert of wanneer de tumor kleiner (of groter) wordt in de loop van de bestraling. Wanneer dit wordt vastgesteld, wordt het bestralingsplan van de patiënt aangepast. Dit noemen we dan ook “adaptieve radiotherapie” (ART). Dit betekent dat er een nieuwe CT-scan in bestralingshouding wordt genomen, de intekeningen van de doelvolumes alsook van de risico-organen worden aangepast aan de nieuwe anatomie en tenslotte wordt het bestralingsplan herrekend. Zo wordt ervoor gezorgd dat het doelvolume goed bestraald blijft en dat de normale weefsels maximaal gespaard kunnen blijven. Vooral voor het sparen van de speekselklieren (de parotiden) blijkt deze adaptieve radiotherapie van groot belang.
Optical Surface Management System
In 2020 zal ook het zogenaamd OSMS systeem (Optical Surface Management System) geïnstalleerd worden op deze TrueBeam®. Een efficiënt middel om snel en accuraat de positionering van de patiënt te verifiëren. Tijdens de bestraling wordt de beweging van de patiënt gemonitord via surfacescanning. De bestraling valt stil als de patiënt buiten bepaalde grenzen beweegt. Deze OSMS zou in de toekomst misschien het immobilisatiemasker kunnen vervangen. Er zal in de loop van 2020 een project worden opgestart binnen het Iridium Kankernetwerk om dit te onderzoeken .
De TrueBeam® is bovendien uitgerust met een 6D-couch: een bestralingstafel die op aangeven van het OSMS in zes richtingen kan aangepast worden – in plaats van de gebruikelijke vier zodat de positie van de patiënt telkens nauwkeurig kan gecorrigeerd worden tijdens de bestralingen. Door middel van de implementatie van deze nieuwe radiotherapietechnieken, blijven wij binnen het hoofd- en halsoncologieteam van het AZ Nikolaas verder streven naar een state-of-the-art behandeling.