Symposium oncologie-hematologie: screening in oncologie en hematologie met focus op de jongere patiënt
Gepubliceerd op donderdag 10 oktober, 2024
Het symposium vond plaats op woensdag 11 september in Hotel Beveren en was, mede door de aanwezigheid van 93 artsen, 46 verpleegkundigen en 26 andere medewerkers, een overdonderend succes te noemen.
Vroege detectie, lagere mortaliteit t.g.v. screening
De spits werd afgebeten door dr. Ines Deleu die het doel van oncologische screening definieerde als het opsporen van kanker in een stadium dat de patiënt nog niet symptomatisch is en de kanker veelal kan genezen worden met aldus een gunstige impact op de overleving. Anderzijds moet de kostprijs van een screeningsprogramma afgewogen worden tegenover de gezondheidswinst. Zo zijn er bv. nieuwe studies die moeten uitwijzen of screening naar longkanker bij rokers nuttig is.
Uroloog dr. Bart De Troyer gaf meer informatie over screening naar prostaatkanker. Met de vergrijzing van de bevolking verwacht men een verdubbeling van de incidentie van deze aandoening tegen 2040. Vroege detectie is dan ook cruciaal om prostaatkankersterfte te verminderen en de globale kost beheersbaar te houden. Advies is een PSA te bepalen tussen 40 en 45 jaar: indien de waarde hiervan < 1 ng/mL bedraagt volstaat controle om de 5 jaar. Bij een PSA waarde tussen 1 – 3 ng/mL wordt een controle om de 2 jaar aanbevolen en indien de waarde > 3 ng/mL is zijn bijkomende parameters nodig voor een risicostratificatie in laag versus intermediair en hoog risico.
Gastro-enteroloog dr. Koen Gorleer belichtte de screening naar colorectaal carcinoom. Tussen goedaardige afwijkingen van het slijmvlies en een invasieve kanker verlopen gemiddeld 8 tot 10 jaar, zodat screening asymptomatische patiënten kan detecteren.
Sinds 2013 wordt via het bevolkingsonderzoek de leeftijdsgroep 50 t.e.m. 74 jaar gemotiveerd om een iFOB-test af te nemen en op te sturen. 5 % van deze testen zijn afwijkend. Van elke 100 personen met afwijkende test wordt bij coloscopie bij 50 onder hen een mogelijke voorloper van colorectaal carcinoom gevonden. Bij 4 patiënten wordt een colorectaal carcinoom gevonden en aldus bij 46 personen geen afwijkingen.
Dankzij het bevolkingsonderzoek is de incidentie van gevorderde stadia van colorectaal carcinoom duidelijk gedaald met ook duidelijke vermindering van de mortaliteit in deze leeftijdsgroep. Eerstegraadsverwanten hebben een risico dat minstens verdubbeld is en daar dient screening te gebeuren met coloscopie vanaf de leeftijd van 40 jaar of 10 jaar jonger dan het jongste aangetast familielid.
Hematologe dr. Isabelle Vande Broek gaf richtlijnen voor screening en verwijzing bij detectie van een monoclonale piek in het bloed (MGUS). De Mayo Clinic risico score is een voorspellend model op basis van 3 parameters:
- M-piek > 15 g/L
- Non-IgG isotype
- Abnormale vrije lichte ketens-ratio
Zonder risicofactor is het risico op progressie naar multipel myeloom na 20 jaar 5 %. Bij 1 abnormale parameter: 21 %, bij 2: 37 % en bij 3 abnormale parameters bedraagt dit risico 58 %. Systematische screening van asymptomatische personen is niet aanbevolen buiten studies, maar bij een onverklaard ziektebeeld dient een eiwitelektroforese te gebeuren.
Dermatologe dr. Veronique Goeteyn lichtte screening in de dermatologie toe. Huidkanker is immers de meest frequente vorm van kanker in België met hierbij respectievelijk 69 % (man) en 74 % (vrouw) basocellulaire carcinomen, 23 % (man) en 16 % (vrouw) spinocellulaire kankers en 7 % (man) en 9 % maligne melanoom en een beperkt % andere huidkankers.
Door de verhoogde blootstelling aan UV licht vanaf de jaren ’70 is er een duidelijke stijging in de incidentie van alle huidkankers en men verwacht de komende 10 jaar nog belangrijke verdere toename ervan. Belangrijk is dan ook een vroege detectie om de morbiditeit en mortaliteit (vooral door maligne melanoom) te doen dalen. Hierbij is de ABCDE-regel cruciaal:
- Asymmetry
- Border
- Color
- Diameter
- Evolving
Dit zijn de alarmsignalen!
Routine check-up is niet haalbaar, maar de dermatologen zetten in op een snelle raadpleging van 1 afwijkende vlek. Voorlopig leveren AI-applicaties veel vals positieven en ook vals negatieven en is er te weinig evidentie om dit op grote schaal te gebruiken.
Dr. Annemieke Milants (radioloog), Dr. Veronique Goeteyn (dermatoloog), Dr. Bart De Troyer (uroloog), Dr. Nicolas Anné (huisarts), Dr. Eva Verberckmoes (huisarts), Dr. Soetkin Kennes (hematoloog), Dr. Ines Deleu (medisch oncoloog), Dr. Yanina Dockx (medisch oncoloog), Dr. Isabelle Van den Broeck (hematoloog), Dr. Koen Gorleer (gastro-enteroloog/ digestief oncoloog).
Inzet op bevolkingsonderzoek en psychosociale ondersteuning
Radiologe dr. Annemieke Milants gaf een bijdrage over screening naar borstkanker bij < 50 jarigen. Bij een familiaal verhoogd risico wordt een jaarlijkse RX mammografie vanaf de leeftijd van 40 jaar aangeraden, met bij 1ste onderzoek ook een controle echo en verder bij extreem dens klierweefsel (BIRADS D). Bij sterk verhoogd familiaal risico en bij genetisch bewezen sterk verhoogd risico, wordt vanaf 25 jaar een jaarlijkse MR mammografie aangeraden gecombineerd met jaarlijkse RX mammografie vanaf 40 jaar. Screening bij transgender vrouwen gebeurt best met 2-jaarlijkse RX mammo-/echografie vanaf 50 jaar en indien > 5 tot 10 jaar na start feminiserende hormonen.
Huisartsen dr. Nicolas Anné en dr. Eva Verberckmoes brachten nieuws over screening naar cervixcarcinoom in de huisartspraktijk. Ook dit is een kanker met trage evolutie waarvoor screening nuttig is, met opstart van een bevolkingsonderzoek in 2013 d.m.v. cytologie om de 3 jaar bij vrouwen vanaf 25 jaar. Vanaf 2025 zal voor de leeftijdsgroep 30 tot 64 jaar worden overgeschakeld op een HPV-test: bij hoog risico HPV-type zal cytologie worden bepaald op hetzelfde staal. Indien geen hoog risico HPV-type, wordt screening met > 5 jaar interval voorgesteld.
Oncologe dr. Yanina Dockx en hematologe dr. Soetkin Kennes brachten een bijdrage over de zorg voor de AYA (Adolescents and Young Adults) met kanker, in de leeftijdscategorie 16 tot 35 jaar. Typische tumoren zijn de uitvloei van de pediatrische tumoren van de hersenen, leukemieën en lymfomen, naast tumoren van de schildklier, melanoom en kiemceltumoren, alsook sarcomen. Bij de AYA’s is een tijdige diagnose belangrijk en na diagnose fertiliteitscounseling, genetische testing, inclusie in klinische studies en specifieke psychosociale ondersteuning.
Ten slotte brachten dr. Nicolas Anné en dr. Eva Verberckmoes nog een samenvatting van de kernboodschappen van alle sprekers.
Moderator dr. Els Everaert bracht een kort woordje van dank uit voor alle sprekers, alle aanwezigen, het secretariaat voor hun hulp en alle firma’s voor hun sponsering.