Robotchirurgie in AZ Nikolaas: stand van zaken na 1,5 jaar

Gepubliceerd op donderdag 18 maart, 2021

Robotchirurgie is niet nieuw. Reeds meer dan tien jaar worden heel wat complexe kijkprocedures met een Da Vinci robot uitgevoerd en zijn er steeds meer grenzen die verlegd worden. Steeds meer disciplines/chirurgen zien de meerwaarde voor hun praktijk, steeds meer ziekenhuizen zijn tot het besluit gekomen dat een operatierobot tot het standaard armamentarium behoort.

De voordelen dat deze technologie biedt, is vooral voor de patiënt. Steeds meer ingrepen die technisch te moeilijk leken voor een kijkprocedure (en dus via de klassieke weg gebeurden) worden plots wel haalbaar. Dit heeft tot voordeel dat de patiënt minder pijn en bloedverlies zal hebben, sneller naar huis kan en sneller het werk terug kan hervatten. Het is uitgebreid bewezen dat er ook minder post-operatieve complicaties zijn die leiden tot heropnames of heroperaties. In die zin is er ook een belangrijke maatschappelijke winst: minder ligdagen, minder complicaties en dus snellere deelname aan economie.

Dit heeft tot voordeel dat de patiënt minder pijn en bloedverlies zal hebben, sneller naar huis kan en sneller het werk terug kan hervatten. Het is uitgebreid bewezen dat er ook minder post-operatieve complicaties zijn die leiden tot heropnames of heroperaties.

Het is echter het ziekenhuis dat de kost voor al deze voordelen moet dragen en bij uitbreiding de artsen. Operaties met de operatierobot vragen soms meer tijd en ze hebben een hoge kost aan wegwerpmateriaal, afschrijving van toestel,… . De extra kost van een robotingreep mag geschat worden tussen de 750 en de 4500 euro.

In een volgende discussie over ziekenhuisfinanciering en ereloonsupplementen mag dit ook eens aangehaald worden.

Om zoveel mogelijk artsen de kans te geven om de potentiële voordelen voor robotchirurgie binnen hun vakgebied te leren kennen, werden in samenwerking met Intuitive Surgical opleidingstrajecten uitgewerkt voor abdominale heelkunde, gynaecologie en thorax heelkunde. Dit heeft geleid tot een adoptie van de technologie binnen al deze disciplines. Spijtig genoeg heeft de coronacrisis een belangrijke impact gehad op de beschikbare operatietijd, hetgeen het opstarten van robotchirurgie in belangrijke mate vertraagd heeft.

Robotchirurgie in de Urologie: grensverleggend

Robotchirurgie binnen AZ Nikolaas vond zijn start binnen de urologie waar dit type van chirurgie al jaren van toepassing is. De meest voorkomende robotgeassisteerde ingreep voor de uroloog is de radicale prostatectomie. Deze ingreep werd in het voorbije decennium uitermate verfijnd. Dit zorgt ervoor dat de opnameduur op heden slechts 48 uur bedraagt. De onmiddellijke continentie en deze op middellange termijn zijn sterk verbeterd en ook de erectiele functie postoperatief is in belangrijke mate toegenomen ten opzichte van het tijdperk voor de Da Vinci Robot. In de eerste jaren was er de bezorgdheid over gelijkwaardigheid in oncologische resultaten. Heel wat studies leren intussen dat oncologische robotchirurgie door een ervaren team veiliger is dan klassieke technieken.

Ook de radicale cystectomie met Bricker of vervangblaas gebeurt vaak met de robot. Hier zien we vooral een voordeel naar postoperatieve complicaties en versneld herstel. De patiënt gaat postoperatief doorgaans niet meer naar intensieve zorgen en kan het ziekenhuis verlaten na één week.

De partiële nefrectomie (gedeeltelijke wegname van de nier) is reeds jaren de standaard voor nierkanker. Indien technisch mogelijk is dit steeds te verkiezen boven een totale nefrectomie. Het gebruik van de robot laat toe om de nier steeds korter af te klemmen tijdens de resectie (ischemie), hetgeen minder schade veroorzaakt bij het overblijvend nierweefsel. Anderzijds ligt de grens van de haalbaarheid steeds verder. Dit maakt dat de voorbije 18 maanden slechts 1 op de 15 niertumoren werd behandeld met een totale nefrectomie. Dit is een belangrijke kwaliteitsparameter (Figuur 1).

Robotchirurgie binnen andere disciplines

Ook voor de colorectale heelkunde (colonresectie, endeldarm resectie) is de toevoeging van de operatierobot interessant. Abdominale heelkunde was dan ook de tweede discipline die binnen de muren van AZ Nikolaas met robotchirurgie van start ging. De grote meerderheid van deze ingrepen gebeurt vandaag wel al op minimaal invasieve manier (kijkoperaties), maar ook hier heeft de robot zeker nog een toegevoegde waarde.

Het excellente 3D-zicht, de geavanceerde instrumenten en de mogelijkheid om ook in nauwe compartimenten (bekken) zeer precieze dissecties uit te voeren, zijn grote troeven. 

Momenteel voert de dienst nog maar een deel van het werk met deze robot uit, doch zullen de indicaties vermoedelijk nog meer uitbreiden. De resultaten zijn alvast veelbelovend.

Vlak voor de Covid-pandemie, nl. op 30 januari 2020, kon dr. Verbeke robotchirurgie voor thoraxheelkunde te AZ Nikolaas opstarten. Robot-assisted thoracoscopic surgery (RATS) is een relatief nieuwe behandelingsmethode voor minimaal invasieve lobectomie. RATS heeft enkele voordelen ten opzicht van een thoracoscopische benadering zoals het drie-dimensionele beeld, de hoge resolutie zoomfunctie van het chirurgische veld en een betere behendigheid en manoeuvreerbaarheid van de instrumenten door het gebruik van “endo-wrist” technologie. Thoracoscopische procedures die kunnen worden uitgevoerd met het “da Vinci” robotsysteem zijn lobectomieën, segmentectomieën, wigresecties en resecties van mediastinale tumoren.

Sinds kort binnen AZ Nikolaas: robotchirurgie binnen de gynaecologie

In de gynaecologie heeft de laparoscopische chirurgie reeds tientallen jaren zijn rechten verworven. Maar de operatierobot is ‘next level’: een haarscherp, uitvergroot, driedimensionaal beeld laat een zeer precieze evaluatie van de structuren en pathologie toe. De fijne maar stevige en zeer stabiele instrumenten zijn in alle richtingen beweegbaar en laten toe om zeer nauwkeurig en met een minimum aan weefselschade en bloedverlies een ingreep uit te voeren, wat zijn weerslag heeft op het postoperatief herstel. Patiënten voelen zich veel sneller goed en vereisen minder pijnstilling.

Op 6 oktober ging dr. De Cleyn van start met meteen twee robotgeassisteerde hysterectomieën. Andere ingrepen die op deze manier kunnen uitgevoerd worden zijn myomectomieën, behandeling van endometriose, herstel van prolaps en oncologische chirurgie, waarbij vlot een ‘sentinel procedure’ kan uitgevoerd worden.

Robotchirurgie: een teamgebeuren

Zoals de meeste chirurgische ingrepen is ook robotchirurgie een teamgebeuren. De snelheid waarmee het team van robotverpleegkundigen de nieuwe technologie en technieken hebben geabsorbeerd is bewonderenswaardig. Het enthousiasme blijft enorm, ook bij de anesthesist. Immers robotische ingrepen stellen vaak specifieke vereisten aan de narcose.

Alle disciplines samen mochten in het voorbije anderhalf jaar reeds 265 robotgeassisteerde ingrepen uitvoeren. Als team kan AZ Nikolaas toch al een behoorlijk palmares voorleggen.

Het robotverhaal AZ Nikolaas stopt hier uiteraard niet bij. Internationale vertrouwelijke contacten zijn lopende met relevante marktspelers om reeds uit te kijken naar een nog innovatievere operatierobot van de volgende generatie. Daarnaast wordt de klinisch-chirurgische meerwaarde van een operatierobot binnen de neurochirurgie bestudeerd.

Verleden week werd tenslotte een operatierobot voor orthopedie binnen onze centrale campus Sint-Niklaas aan de kritische evaluatie van onze artsen onderworpen. AZ Nikolaas wil hiermee blijvend inzetten op innovatie, wanneer deze evoluties een bewezen therapeutische meerwaarde betekenen voor onze patiënten.

Dr. Nieberding, medisch directeur